پاداش خواندن سوره «هل أتی»/ ابراز محبت امام شافعی به اهل‌بیت(ع)

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه فارس، بیست و پنجم ذی‌الحجه، یادآور روزی بزرگ است روزی که اهل‌بیت علیهم‌السلام بعد از سه روز روزه‌داری و بخشش افطار خود به مسکین و یتیم و اسیر، خداوند متعال به نیکوترین وجه به کرامت و بزرگواری این عزیزان پاسخ گفت و سوره «انسان» را در شأن آن‌ها نازل کرد.

به همین مناسبت مطالبی مختصر را درباره سوره‌ای که در مدح اهل‌بیت نازل شد از تفسیر «نمونه» آیت‌الله مکارم شیرازی انتخاب کردیم که تقدیم علاقه‌مندان می‌شود. 

سوره انسان هفتاد و ششمین سوره قرآن کریم است و در جزء 29 قرار دارد. براى این سوره نام‌هاى متعددى است که مشهورترین آنها سوره انسان، دهر و سوره هل اتى است که هر کدام از آنها از یکى از کلمات اوایل سوره گرفته شده است، هر چند در روایاتى که بعدا در فضیلت سوره مى‏خوانیم تنها از «هل أتى» (هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئًا مَّذْکُورًا) یاد شده است.

محتواى سوره انسان

این سوره در عین کوتاهى، محتواى عمیق، متنوع و جامعى دارد و از یک نظر مى‏توان آن را به پنج بخش تقسیم کرد: در بخش اول از آفرینش انسان و خلقت او از نطفه امشاج (مختلط) و سپس هدایت و آزادى اراده او سخن مى‏گوید.

در بخش دوم سخن از پاداش ابرار و نیکان است که شأن نزول خاصى در مورد اهل بیت علیهم‏السلام دارد که به آن اشاره خواهد شد.

در بخش سوم دلایل استحقاق این پاداش‌ها را در جمله‏هایى کوتاه و مؤثر بازگو مى‏کند، بخش چهارم به اهمیت قرآن و طریق اجراى احکام آن و راه پرفراز و نشیب خودسازى و در بخش پنجم سخن از حاکمیت مشیت الهى (در عین مختار بودن انسان) به میان آمده است.

آیا این سوره در مدینه نازل شده است؟

در اینکه سوره هل اتى مدنى یا مکى است؟ در میان مفسران گفت‌وگو است، ولى اجماع علما و مفسران شیعه بر این است که همه یا حداقل قسمتى از آیات آغاز سوره که مقام ابرار و اعمال صالح آنها را بیان مى‏کند در مدینه نازل شده است و همچنین مشهور در میان علماى اهل سنت نیز نزول آن در مدینه است، همانگونه که قرطبى مفسر مشهور اهل تسنن در تفسیرش مى‏گوید: و قال الجمهور مدنیة: مشهور علما معتقدند که در مدینه نازل شده است.

از کسانى که تمام این سوره یا قسمتى از آیات آن را که در بالا اشاره شد مدنى مى‏دانند علمای زیر را مى‏توان نام برد:

1- حاکم ابو القاسم حسکانى از ابن عباس تعداد آیاتى را که در مکه و در مدینه نازل شده به ترتیب مشروحا نقل کرده است و این سوره را جزو سوره‏هاى مدنى شمرده که بعد از سوره «الرحمن» و قبل از سوره «طلاق» نازل شده است. صاحب کتاب «ایضاح» استاد احمد زاهد نیز همین معنا را از ابن عباس آورده است.

2- در تاریخ القرآن ابو عبد الله زنجانى از کتاب نظم الدرر و تناسق الایات و السور از جمعى از بزرگان اهل سنت نقل کرده که سوره انسان را در ردیف سوره‏هاى مدنى آورده‏اند.

3- و نیز در همان کتاب از فهرست ابن ندیم از ابن عباس نقل شده که سوره هل اتى را یازدهمین سوره مدنى مى‏شمارد.

4- در اتقان سیوطى از بیهقى در دلایل النبوة از عکرمه نقل شده که سوره هل اتى در مدینه نازل شده است.

5- در در المنثور نیز همین معنى از ابن عباس به طرق مختلف نقل شده.

6- زمخشرى در تفسیر «کشاف» شان نزول معروف آیات آغاز این سوره را در مورد نذر على (ع) و همسر و فرزندانش نقل کرده است.

7- گذشته از موارد بالا جمع کثیر دیگرى از بزرگان اهل سنت نزول آیات آغاز این سوره را «ان الابرار ...» در باره على(ع) و فاطمه زهرا و حسن و حسین علیهماالسلام‏ نقل کرده‏اند که شهادتى است بر مدنى بودن آن. زیرا مى‏دانیم تولد امام حسن و امام حسین علیهم‏السلام در مدینه بوده است، مانند واحدى در اسباب النزول بغوى در معالم التنزیل، سبط بن جوزى در تذکره گنجى شافعى در کفایة الطالب و جمعى دیگر .

این مسئله به قدرى معروف و مشهور است که «محمد بن ادریس شافعى» یکى از ائمه چهار گانه اهل سنت، در شعر معروفش مى‏گوید:

«الى م الى م و حتى متى؟ اعاتب فى حب هذا الفتى! و هل زوجت فاطم غیره ؟ و فى غیره هل اتى هل اتى؟!»

تا کى تا کى و تا چه زمانى؟ مرا در محبت این جوانمرد سرزنش مى‏کنید! مگر فاطمه به غیر او تزویج شد؟ و مگر هل اتى در باره غیر او نازل شده است؟! مدارک فراوان دیگرى در این زمینه وجود دارد.

اما با این همه بعضى از متعصبان اصرار دارند که آن را مکى بدانند و تمام روایات مربوط به نزول آن در مدینه و همچنین نزول این سوره درباره على (ع) و فاطمه زهرا و حسنین را انکار کنند! راستى عجیب است، هر جا آیه و روایتى منتهى به فضایل على و اهل بیت علیهم‏السلام مى‏شود گروهى داد و فریاد بلند مى‏کنند و حساسیت فوق‌العاده‏اى نشان مى‏دهند گویى اسلام به خطر افتاده! با اینکه ادعا مى‏کنند على (ع) را از خلفاى راشدین و از پیشوایان بزرگ اسلام مى‏دانند و نسبت به اهل بیت علیهم‏السلام‏ اظهار علاقه مى‏کنند، به اعتقاد ما این عصبیت نتیجه حاکمیت روح اموى بر افکار این گروه و زائیده تبلیغات آن دوران شوم است، خدا همه ما را از اینگونه اشتباهات حفظ کند.

فضیلت تلاوت سوره انسان

در حدیثى از پیغمبر اکرم (ص) آمده است: «من قرأ سورة هل اتى کان جزاؤه على الله جنة و حریرا: کسى که سوره «هل اتى» را بخواند پاداش او بر خداوند، بهشت و لباس‌هاى بهشتى است.»

و در حدیثى از امام باقر (ع) آمده که یکى از پاداش‌هاى کسى که سوره هل اتى را در هر صبح پنجشنبه بخواند این است که در قیامت با پیغمبر اکرم (ص) خواهد بود.

منبع :http://www.shamseh.ir